Ugryzienie kleszcza – co robić, a czego unikać?

Ugryzienie kleszcza bywa bardzo niebezpieczne, choć nie każdy osobnik przenosi choroby odkleszczowe. Zanim wybierzesz się więc na wycieczkę na łono natury – zwłaszcza z dzieckiem – dowiedz się, jak postępować w przypadku ukąszenia. Po czym poznać ugryzienie przez kleszcza? Jak usunąć pajęczaka ze skóry? Co robić, a czego nie robić po ukąszeniu kleszcza? Sprawdź!

Ugryzienie kleszcza – jak wygląda?

Niegroźne ukąszenie przez kleszcza będzie właściwie niewidoczne. Jeśli pajęczak nie był nosicielem żadnej choroby i nie pozostał w skórze, prawdopodobnie będziesz nieświadoma ukąszenia. Jeśli jednak doszło do zakażenia, w miejscu wkłucia pojawi się zaczerwienienie. Tak zwany rumień wędrujący jest pierwszym objawem boreliozy. Może towarzyszyć mu również obrzęk oraz dodatkowe symptomy, przypominające infekcję: gorączka, dreszcze, bóle mięśni i stawów.

Rumień po kleszczu ma charakterystyczny wygląd. Pojawia się po około tygodniu od spotkania z kleszczem. W miejscu wkłucia kleszcza jest białym punktem lub czerwoną grudką. Otacza go natomiast czerwony okrąg, który powiększa się z dnia na dzień, osiągając wielkość nawet około 5 cm średnicy. Jeśli obserwujesz u siebie taki objaw, musisz bezzwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Jak wyjąć kleszcza?

Jeśli zauważysz kleszcza na swojej skórze, działaj szybko – należy go jak najszybciej usunąć. Im dłużej pasożyt pożywia się, tym większe ryzyko zarażenia patogenami.

Infekcja bakteriami Borrelia, powodującymi boreliozę, zachodzi zazwyczaj między 12 a 24 godzinami od momentu wkłucia. Bakterie potrzebują bowiem czasu, aby opuścić układ trawienny pajęczaka. Zakażenie wirusem Kleszczowego Zapalenia Mózgu zachodzi zaś natychmiast, ponieważ wirus znajduje się w ślinie kleszcza.

Pamiętaj, że nie poczujesz momentu ukłucia, gdyż ślina pasożyta zawiera środek znieczulający. Należy dokładnie obejrzeć całe ciało i strzepać osobniki z odzieży po każdym spacerze na łonie natury (jeśli ubierzesz się w jasne kolory, łatwiej będzie je zauważyć). Pamiętaj przy tym, że kleszcz występuje w miejscach wilgotnych i ciepłych, głównie w lasach, ale też na łąkach czy w wysokiej trawie na poboczu drogi.

Gdzie szukać kleszcza na ciele? Najbardziej narażone są miękkie, cienkie i dobrze ukrwione fragmenty skóry, czyli brzuch, klatka piersiowa, pachwiny, głowa, szyja, zgięcie pod kolanami.

Czego unikać:

• stosowania benzyny, alkoholu, zmywacza do paznokci – nie odstraszą już pasożyta, a co gorsza zwiększą ryzyko infekcji bakteriami (doprowadzą do wymiotów),
• panikowania, kiedy nie uda się usunąć pajęczaka za pierwszym razem.

Co robić:

• poprosić kogoś o pomoc, jeśli nie możemy dosięgnąć pasożyta,
• zdezynfekować miejsce po ukłuciu przez kleszcza maścią z jodem lub alkoholem,
• skonsultować się z lekarzem, jeśli zaczerwienienie nie schodzi, rozszerza się, miejsce puchnie, jest bolące, ciepłe i pulsujące.

Czym wyjąć kleszcza:

• palcami, a właściwie paznokciami, choć to najmniej precyzyjna metoda,
• pęsetą,
• kleszczkartą,
• specjalnym lassem do usuwania kleszczy.

Jeśli wybierasz się na łono natury – na łąkę czy do lasu – zawsze miej przy sobie jedno z tych narzędzi lub gotowy zestaw do usuwania kleszczy.

Przykładowy zestaw do usuwania kleszczy: SANITY KLESZCZ EXPERT

Sanity Kleszcz Expert to jeden z zestawów dostępnych na rynku, w skład których wchodzi przyrząd podobny do pęsety oraz preparat do zamrażania pasożyta. W pierwszej kolejności należy spryskać pajęczaka specjalnym gazem, a następnie usunąć go ze skóry i zdezynfekować ranę.

Na rynku dostępne są też prostsze zestawy, na przykład łapka i waciki nasączone preparatem odkażającym. Komplety, takie jak ten marki Sanity, cieszą się jednak dużą popularnością i nie mają wygórowanej ceny (ok. 20 -30 zł).

Niezależnie od tego, jaki sprzęt wybierzesz, pamiętaj, aby:

1. Uchwycić kleszcza jak najbliżej skóry.
2. Unikać uszczypnięcia pasożyta.
3. Wyjmować pajęczaka powoli, z wyczuciem, bez silnych szarpnięć.
4. Wyjmować pasożyta pionowo.

Jeśli nie radzisz sobie najlepiej z posługiwaniem się szczypczykami lub boisz się, że źle uchwycisz kleszcza, postaw na specjalnie zaprojektowaną do tego celu pompkę.

Przykładowa pompka do usuwania kleszczy: ANTY-KLESZCZ

Anty-kleszcz to jedna z dostępnych na rynku pompek do odsysania jadu owadów oraz usuwania kleszczy ze skóry. Za pomocą wytworzonej próżni, przyrząd pozbywa się całego pajęczaka, nie pozostawiając żadnych fragmentów jego ciała w skórze. Jego zaletą jest możliwość wielokrotnego użycia oraz prostota obsługi. Natomiast wadą obniżona skuteczność w takich miejscach, jak skóra głowy czy zgięcia kończyn. Nie wolno używać takich produktów u dzieci poniżej 3 roku życia. Cena tego konkretnego modelu to zaledwie około 13 zł, ale modele z wymiennymi końcówkami mogą kosztować nawet około 80 zł.

Co zrobić po wyjęciu kleszcza?

Po usunięciu kleszcza, zdezynfekuj rankę i obserwuj miejsce ukłucia. Alarmującym objawem będzie opisany już rumień wędrujący, który wskazuje na zakażenie boreliozą. Jeśli go zauważysz, udaj się do lekarza.

Nie przejmuj się natomiast pozostałymi w skórze fragmentami ciała kleszcza. Organizm usuwa je samodzielnie. Nawet tak zwana główka kleszcza nie stanowi zagrożenia dla zdrowia.

Ugryzienie kleszcza – czym grozi?

Nie wszystkie kleszcze roznoszą patogeny chorobotwórcze. Zakażonych może być od 10 do 40% ich populacji. Nie ma również gwarancji, że kontakt z nosicielem zakończy się chorobą, to znaczy, że nie każde ukąszenie przez kleszcza musi prowadzić do rozwoju choroby zakaźnej. Ryzyko zakażenia jest jednak dosyć wysokie.

Kleszcze najczęściej przenoszą:

• boreliozę,
• kleszczowe zapalenie mózgu,
• anaplazmozę, 
• babeszjozę,
• bartonellozę.

Należy pamiętać, że w przypadku boreliozy, która jest najpopularniejszym skutkiem kontaktu z pasożytem, charakterystyczny rumień może w ogóle się nie pojawić, za to wystąpią takie niepokojące objawy choroby jak bóle głowy, bóle mięśniowe i stawowe, ogólne osłabienie czy stany podgorączkowe.

Jak więc wygląda diagnostyka tak zwanej choroby z Lyme? Aby potwierdzić boreliozę wykonuje się test w kierunku obecności przeciwciał anty-Borrelia (test ELISA lub test Western Blot). Nieleczona borelioza może skutkować zakażeniem układu nerwowego, a później nawet porażeniem nerwów czaszkowych. Nie warto więc zwlekać. Skuteczniejsza będzie antybiotykoterapia w pierwszym stadium choroby.

Natomiast kleszczowe zapalanie mózgu daje objawy przypominające grypę, jest to m.in gorączka, bóle mięśni, bóle głowy. Jeśli organizm nie zwalczy infekcji, rozwinie się druga fazy choroby, a z nią objawy neurologiczne, nawet takie jak niedowład kończyn czy zaburzeniami świadomości.

Ugryzienie kleszcza – jak się chronić?

Zawsze łatwiej jest zapobiegać niż leczyć, dlatego jeśli nie chcemy stać się pacjentem z KZM lub boreliozą, powinniśmy stosować podstawową profilaktykę:

1. Unikanie przebywania w zaroślach i wysokiej trawie, nawet w miejskich parkach, nie tylko na dzikich łąkach i w lasach. Kleszcze są najbardziej aktywne w okresie od marca do listopada – wtedy najbardziej trzeba na nie uważać.
2. Noszenie długich spodni, najlepiej wetkniętych w skarpetki. Kleszcze wpinają się na wysokość maksymalnie 1,5 metra.
3. Wybieranie jasnej odzieży, na której widać pasożyta.
4. Stosowanie repelentów, czyli środków odstraszających kleszcze.
5. Dokładne obejrzenie całego ciała po powrocie z miejsc, w których mogą być kleszcze (zwykle przemieszczają się na ciele przez jakiś czas, zanim wkłują się w skórę).
6. Zaszczepienie się przeciw KZM. Szczepionka skutecznie chroni przed zachorowaniem. Brak jest natomiast takiego rodzaju ochrony przed boreliozą – leczy się ją antybiotykami.