Katar u dziecka bywa dla rodziców źródłem niemałego stresu. Najgorsze są przeziębienia u niemowląt i maluszków niezdolnych do samodzielnego usunięcia wydzieliny. Spływający do gardła katar może w ich przypadku doprowadzić do rozwoju zapalenia płuc, zapalenia oskrzeli czy zapalenia ucha środkowego. Chociaż kataru niemowlęcego nie wolno ignorować, to też nie zawsze musimy biec z nim do lekarza. Jeśli malec nie ma gorączki i jego ogólne samopoczucie jest dobre, z pewnością poradzimy sobie z wydzieliną domowymi sposobami.
Jakie są przyczyny kataru?
Najczęstsza przyczyna kataru to tak zwane przeziębienie, związane z infekcją wirusową. Wirusy atakujące górne drogi oddechowe nie są szczególnie groźne. Infekcjom wirusowym tego typu towarzyszą łagodne objawy, takie jak stan podgorączkowy, kichanie, lekki kaszel czy łzawienie oczu. Taki katarek nie stanowi dużego problemu, jednak w przypadku noworodków i niemowląt trzeba zadbać o usuwanie wydzieliny, aby ułatwić dziecku oddychanie.
Katarek bakteryjny występuje u dzieci znacznie rzadziej. Towarzysząca infekcji bakteryjnej wydzielina jest z reguły gęstsza, ma żółty lub zielony kolor i trudniej jest ją usunąć z dróg oddechowych. Chorobie towarzyszy też wysoka gorączka i uczucie zatkanego noska. Kiedy źródłem kataru jest infekcja na tle zakażenia bakteryjnego, konieczne staje się leczenie antybiotykami lub probiotykami.
Wyróżniamy także katar związany z zapaleniem zatok oraz przewlekły katar alergiczny, którego charakterystyczną cechą jest wodnista wydzielina z nosa wywołująca kichanie i łzawienie oczu.
Jak długo może się utrzymywać katar u dziecka?
Mówi się, że nieleczony katar trwa tydzień, a leczony siedem dni. Statystycznie jest w tym ziarenko prawdy, jednak nie oznacza to, że rodzice nie powinni starać się ulżyć małym noskom w stanie nieżytu.
Z reguły, wydzielina dokucza dziecku najczęściej od 2 do 7 dni w przypadku zwykłego przeziębienia, choć katarek na tle wirusowym może przeciągać się do 2 tygodni.
W przypadku kataru przewlekłego dolegliwości są natomiast w stanie utrzymywać się nawet do 3 tygodni. Jeśli katarek u dziecka trwa dłużej niż 10 dni lub gdy nie znamy jego przyczyny, warto skonsultować się z lekarzem, który dokładnie przebada malucha.
Jak oczyszczać nos z kataru u niemowlaka?
Nieżyt nosa u niemowlaka bywa bardzo kłopotliwy. Obrzęk śluzówki i zalegająca wydzielina utrudniają oddychanie, przez co maluch może mieć duże trudności z ssaniem piersi czy pobieraniem pokarmu z butelki. Taki stan rzeczy wymaga od rodziców regularnego udrożniania nosa, o co pomagają zadbać specjalne aspiratory. Dawniej stosowano w tym celu tak zwane gruszki. Dzisiaj wiemy jednak, że takie akcesoria są nie tylko mało skuteczne, ale również niezbyt higieniczne. Nie da się umyć ich od środka, a to oznacza, że należałoby stosować je dosłownie jednorazowo.
Rodzice mają do wyboru kilka lepszych rozwiązań, mianowicie trzy rodzaje aspiratorów:
- modele doustne, z pomocą których rodzic sam zasysa wydzielinę z nosa,
- modele bateryjne lub akumulatorowe z pompką, która wytwarza podciśnienie,
- modele podłączane do odkurzacza.
Za najskuteczniejsze uznaje się te ostatnie, przy czym one również nie są pozbawione wad. Pewien monopol ma w tej branży Katarek – aspirator złożony z dwóch końcówek i wężyka, podłączany do tradycyjnego odkurzacza. Podstawową wadą takiego urządzenia jest generowany przy zabiegu hałas, którego niektóre maluchy się boją. Natomiast zaletą skuteczność – jednostajna moc ssąca odkurzacza pozwala oczyścić nos i zatoki nawet lepiej niż samodzielne wydmuchanie nosa przez dorosłego.
Z akcesoriów tego typu należy korzystać jednak z rozwagą, stosując się do zaleceń instrukcji obsługi. Końcówki do nosa nie wolno wkładać w nozdrza zbyt głęboko, a sam zabieg powinien trwać maksymalnie kilka sekund. Co więcej, niezależnie od rodzaju stosowanego aspiratora, udrożnienie nosa zawsze powinno poprzedzać rozrzedzenie wydzieliny.
Można wykorzystać w tym celu specjalny spray z wodą morską lub zwykły roztwór soli fizjologicznej. Dzięki nim gęsty katarek upłynni się i łatwiej będzie usunąć go bez podrażniania śluzówki nosa. Sól fizjologiczną zaleca się zaaplikować również po odessaniu wydzieliny.
MAMA MAMOM: Pamiętaj, aby tuż przed ułożeniem dziecka do snu, usunąć wydzielinę z jego otworów nosowych. Staraj się także, zachęcać malucha do spania na brzuszku – wtedy katarek sam wypłynie z noska, a bobas będzie w stanie lepiej oddychać. Warto również układać niemowlęta do snu tak, aby ich główka była nieco wyżej niż klatka piersiowa.
Jak złagodzić katar dziecka?
Chociaż jak mówią „katar leczony i nieleczony trwa 7 dni”, to jednak warto powalczyć z nim, aby ulżyć dziecku, zwłaszcza ze względu na fakt, że noworodki i niemowlęta oddychają wyłącznie przez nos. Łatwo wyobrazić sobie zatem, jak uciążliwy musi być dla nich zwykły katar. Na szczęście, rodzice mogą na wiele sposobów wspomóc regenerację błony śluzowej nosa. Pamiętajmy bowiem, że katarek to właśnie zapalenie błony śluzowej nosa, objawiające się nadmierną produkcją wydzieliny. Jakie sposoby na katar u dziecka warto więc wypróbować?
Po pierwsze, musimy obalić mit, że małe dziecko z katarem nie powinno wychodzić na spacery. W rzeczywistości jest wręcz przeciwnie. Wodnisty katar utrudniający oddychanie będzie mniej dokuczliwy na świeżym, chłodnym i wilgotnym powietrzu. Warto nawet zakryć dziecku usta, aby na zewnątrz oddychało wyłącznie przez nos. Jeśli maluch nie gorączkuje, nic nie stoi na przeszkodzie, aby nadal wychodzić z nim na spacery.
Po drugie, katarek może skutkować odwodnieniem, dlatego chore dziecko powinno pić bardzo dużo wody. Płyny rozrzedzają wydzielinę i sprawiają, że gęsty katar łatwiej jest usunąć nawet poprzez jego samodzielne wydmuchiwanie z nosa i zatok przynosowych. Dzieci karmionych piersią nie trzeba dodatkowo przepajać.
Po trzecie, warunki panujące na zewnątrz należy wprowadzić także do mieszkania poprzez utrzymywanie nieco niższej temperatury powietrza i wyższej wilgotności. Pomocne może okazać się używanie elektrycznych nawilżaczy, ale w przypadku ich braku powinien sprawdzić się także wilgotny ręcznik powieszony niedaleko łóżeczka lub na grzejniku. Lepiej jednak, aby źródłem wilgoci nie było świeże pranie – zapach detergentów może dodatkowo podrażnić śluzówkę.
Kolejna ważna broń w walce z katarkiem dzieci w każdym wieku to inhalacje z wykorzystaniem inhalatora i soli fizjologicznej. Należy jednak upewnić się, że wykonujemy je prawidłowo – chodzi przede wszystkim o to, aby podczas zabiegu mały pacjent nie przebywał pozycji leżącej (główkę niemowlaka należy unieść wyżej, a starszaka do inhalacji najlepiej posadzić).
Po wykonaniu inhalacji zaleca się odessanie wydzieliny, która powinna mocno się upłynnić. Odradza się również inhalowanie dzieci w trakcie snu.
Wśród naturalnych sposobów walki z katarem wymienia się także zastosowanie olejków eterycznych. Co prawda, nie pomagają one wyleczyć kataru, ale mogą tymczasowo udrożnić nosek. Olejki, które sprawdzą się w tej roli, często stanowią też składnik leków na katar – jest to przede wszystkim olejek miętowy, sosnowy czy eukaliptusowy.
Esencje najłatwiej rozprowadzić w powietrzu z użyciem kominka zapachowego. W przypadku starszych dzieci, które nie mają wrażliwej skóry, sprawdzą się też ciepłe kąpiele z dodatkiem kilku kropli wybranego olejku. Z produktami tego typu należy jednak obchodzić się niemal tak ostrożnie, jak z lekami.
Zbyt intensywny zapach może wywoływać ból głowy i nudności. Olejków eterycznych w większości przypadków nie można nakładać też bezpośrednio na skórę – należy łączyć je z olejem bazowym, na przykład oliwą z oliwek.
Ostatnią deską ratunku przy dziecięcym katarku są środki z apteki. Pierwsze z nich to maści rozgrzewające i udrażniające, które mają w swoim składzie głównie olejki eteryczne. Wymieniamy wśród nich tradycyjną maść majerankową i inne podobne produkty, które swoje właściwości zawdzięczają głównie intensywnemu aromatowi.
Najskuteczniejsze, ale też bardzo kontrowersyjne, są aerozole, które obkurczają błonę śluzową nosa. Działają one udrożniająco – po prostu zahamowują produkcję wydzieliny. Jest to możliwe za sprawą obecnej w składzie ksylometazoliny. Zanim podamy dziecku taki środek, warto udać się do lekarza na konsultację – ksylometazolina jest substancją uzależniającą i nie można korzystać z jej właściwości dłużej niż przez około 5 dni z rzędu.
Z reguły nie stosujemy produktów z ksylometazoliną na katar u niemowląt, lecz u dzieci, które ukończyły co najmniej 12. miesiąc życia (na ulotce znajdziemy informację o 24. miesiącu życia, ale w praktyce pediatrzy dopuszczają rozsądne zastosowanie takich leków nieco wcześniej).
Warto dążyć jednak do mocnego ograniczenia stosowania tych wyrobów, ponieważ mogą one mocno przesuszać i podrażniać śluzówkę nosa. Jeśli chcemy zapewnić maluszkowi spokojny sen, nic nie sprawdzi się jednak lepiej niż aerozol do nosa.
Korzystajmy więc z takiej możliwości jedynie raz dziennie, po udrożnieniu dróg oddechowych i przed ułożeniem dziecka do snu.
MAMA MAMOM: Moim najlepszym sposobem na katar infekcyjny było zazwyczaj nacieranie klatki piersiowej dziecka aromatyczną maścią Depulol. Obecnie stosuję ją w połączeniu z inhalacjami i odsysaniem wydzieliny z nosa za pomocą Katarku. Na noc podaję dziecku Sudafed lub Nasivin (w zależności od wieku dziecka, zwracając uwagę na ilość substancji czynnej w preparacie). Stosujemy też ciepłe kąpiele z olejkami i solą. Nie boimy się spacerów na świeżym powietrzu i Obowiązkowo wietrzymy mieszkanie , a grzejniki przykręcamy na minimum!
Chociaż istnieje wiele preparatów na katar, nie wszystkie są godne uwagi i żadnych z nich nie powinniśmy stosować bez konsultacji z lekarzem czy bez zapoznania się z treścią ulotki. Bardzo często z infekcją górnych dróg oddechowych układ odpornościowy dzieci i niemowląt doskonale radzi sobie samodzielnie.
Leczenie infekcji wirusowych opiera się jedynie na zwalczaniu objawów, dlatego kiedy przeziębieniu nie towarzyszy gorączka, zastosowanie środków z apteki warto ograniczyć do minimum. Kiedy dziecko ma katar, nie panikujmy i nie zamykajmy go w domu. Suche i ciepłe powietrze jest bardzo niekorzystne dla błony śluzowej nosa i zatok. Najważniejsze w walce z katarkiem pozostaje ich nawilżanie. Kiedy więc u malca pojawia się katar, wypróbuj domowe sposoby na zatkany nos i nie daj się zwariować hasłom reklamowym setek preparatów z apteki.
