Krew pępowinowa to źródło komórek macierzystych, które są w stanie uratować zdrowie, a nawet życie człowieka. W dzisiejszych czasach coraz więcej mówi się o pobieraniu krwi pępowinowej i przechowywaniu jej w specjalnym banku. Czy faktycznie ma to sens? Do czego służy krew pępowinowa i zawarte w niej komórki macierzyste?
Krew pępowinowa – co to?
Krew pępowinowa to krew, którą pozyskuje się z pępowiny i łożyska po porodzie. Jest ona źródłem komórek macierzystych, których fenomen polega na tym, że są one w stanie przekształcić się właściwie we wszystkie rodzaje komórek organizmu. Komórki macierzyste to komórki niedojrzałe i niewyspecjalizowane, zdolne do dzielenia się, odnowy i różnicowania. Stanowią więc swego rodzaju materiał zapasowy, który można wykorzystać, kiedy któraś grupa komórek ciała przestaje prawidłowo funkcjonować. Organizm nie odrzuca przeszczepu takich komórek, ponieważ mają one zdolność upodabniania się do otoczenia i namnażania.
Rola komórek macierzystych z krwi pępowinowej porównywana jest do roli komórek pobranych ze szpiku kostnego, przy czym znalezienie dawcy szpiku, którego układ odpornościowy będzie pasował do biorcy jest znacznie trudniejsze, wymaga bardzo szybkiego działania i specjalnych procedur medycznych. A jak wygląda pobieranie krwi pępowinowej?
Jak pozyskuje się krew pępowinową?
Pozyskanie krwi pępowinowej to zabieg bezinwazyjny, bezbolesny i bezpieczny. Kiedy dziecko już się urodzi, a tętnienie pępowiny ustanie, osoba pobierająca krew zaciska pępowinę i przecina ją. Przed urodzeniem łożyska w naczynia pępowiny wkuwa się igłę, służącą do pobrania pozostałej w nich krwi. Następnie umieszcza się ją w sterylnym pojemniku. Taki pojemnik jest później przechowywany w banku krwi pępowinowej.
W ostatnich latach niektórzy decydują się także na pobranie wraz z krwią fragmentu sznura pępowinowego, który zawiera tak zwaną galaretę Whartona. Obecne są w niej mezenchymalne komórki macierzyste, które mają zdolność przekształcania się w komórki kości, chrząstki lub tłuszczu. Takie właściwości dają nadzieje na wykorzystanie ich w procesie leczenia uszkodzeń kości i chrząstki oraz gojenia ran. Komórki mezenchymalne działają też dobroczynnie w chorobach autoimmonologicznych i zapobiegają odrzuceniom przeszczepów.
Jak przechowuje się krew pępowinową?
Istnieją dwa sposoby przechowywania krwi pępowinowej – przechowywanie dla potrzeb własnych w banku komercyjnym lub bankowanie publiczne. W pierwszym przypadku porcja krwi magazynowana za opłatą (zwykle roczną) przechowywana jest na potrzeby dziecka lub jego rodzeństwa. W drugim przypadku, materiał biologiczny przetrzymywany w banku publicznym, przekazuje się potrzebującym, czyli również niespokrewnionym biorcom.
Jakie zastosowanie ma krew pępowinowa?
Krew pępowinową, a właściwie zawarte w niej komórki macierzyste wykorzystuje się do przeszczepów już od 1988 roku. Możliwe jest przeszczepianie ich zarówno członkom rodziny, jak i biorcom niespokrewnionym. Choroby, które można leczyć z pomocą komórek macierzystych, to m.in:
- nowotwory krwi,
- chłoniaki,
- białaczkę,
- ciężkie rodzaje niedokrwistości,
- wrodzone zaburzenia odporności,
- guzy mózgu.
Komórki macierzyste nazywane są elementem medycyny przyszłości, ponieważ jeszcze nie do końca znamy ich prawdziwe możliwości. Wiemy na pewno, że komórki te mają zdolność przejmowania funkcji ciałek krwi, nerwów i komórek mięśni. Naukowcy zajmują się obecnie badaniem możliwości wykorzystania komórek macierzystych w leczeniu neurologicznym, na przykład przy stwardnieniu rozsianym, chorobie Alzheimera czy Parkinsona.
Głównym ograniczeniem związanym z wykorzystaniem tego materiału biologicznego jest objętość pobranej krwi – porcja nie przekracza zwykle 100 ml, a to wystarcza do wykonania przeszczepu u osoby ważącej nie więcej niż 40 – 50 kg.
Ile kosztuje bankowanie krwi pępowinowej?
Niekiedy pobranie krwi pępowinowej przez położną jest bezpłatne. Dzieje się tak w przypadkach, kiedy rodząca „trafia” na akcję pobierania krwi w ramach państwowego programu bankowania. Bezpłatność procedury oznacza jednak, że materiał będzie dostępny dla każdego chorego, który może go potrzebować.
W przypadku komercyjnych banków komórek macierzystych opłaty pojawiają się już na samym początku. Zestaw pobraniowy kosztuje około 2 tysięcy złotych – część środków zwykle wpłaca się przed porodem, a resztę po pobraniu krwi. Później koszty naliczane są za przechowywanie materiału i wynoszą najczęściej kilkaset złotych rocznie. Ostateczna cena uzależniona jest zatem od tego, jak długo planujemy przechowywać krew w banku.
Za i przeciw pobieraniu i przechowywaniu krwi z pępowiny
Nie możesz zdecydować się, czy chcesz pobrać i zamrozić porcję krwi pępowinowej podczas porodu? Oto proste zestawienie wszystkich ważnych „za” i „przeciw”.
Warto bankować krwiotwórcze komórki z krwi pępowinowej, ponieważ:
- są one pomocne w leczeniu chorych na choroby hematologiczne i nowotworowe,
- proces pobierania krwi jest bezpieczny dla mamy i noworodka,
- istnieje możliwość szerszego zastosowania komórek macierzystych krwi pępowinowej w przyszłości – nadal trwają badania na ten temat.
Bankowanie komórek macierzystych z krwi pępowinowej odradzane jest z uwagi na fakt, że:
- krew pobierana jest w małej ilości, wystarczającej do przeszczepienia komórek osobie o wadze maksymalnie 50 kg, dlatego jeśli zabieg będzie dotyczył osoby dorosłej, konieczne stanie się poszukiwanie dodatkowych źródeł komórek do przeszczepu (zwłaszcza, że sukces przynosi dopiero seria kilku zabiegów),
- w przypadku konieczności podania choremu macierzystych komórek, pierwszym wyborem terapeutycznym będzie przeszczepienie ich od innego dawcy, ponieważ te z krwi pępowinowej mogą zawierać już czynniki chorobotwórcze, które wywołały daną chorobę,
- zdarza się, że podczas pobrania lub transportowania krwi dochodzi do jej zanieczyszczenia – wtedy materiał nie nadaje się do użytku,
- istnieje bardzo niskie prawdopodobieństwo wykorzystania komórek u samego dawcy.
Amerykańska Akademia Pediatrii zaleca bankowanie krwi tylko w przypadku młodszego rodzeństwa, kiedy u starszego dziecka rozwinęła się poważna choroba, a jedyną możliwą formą leczenia jest podanie zdrowych komórek macierzystych o największej zgodności (komórki najbardziej zbliżone genetycznie).
Narodziny dziecka to jedyny moment, kiedy możliwe jest pozyskanie komórek krwi z pępowiny. Rozwiązanie to sporo kosztuje i chociaż terapia komórkami macierzystymi uznawana jest za bardzo skuteczną, przyszli rodzice powinni dobrze zastanowić się nad sensem takiego zabiegu – zwłaszcza w przypadku, kiedy ich celem jest zabezpieczenie własnego potomstwa, a nie deponowanie krwi pępowinowej w publicznym banku.
